Katarakt, göz merceğinin bulanıklaşması sonucu oluşan ve görme kalitesini düşüren yaygın bir göz hastalığıdır. Genellikle yaşlanma sürecinin doğal bir sonucu olarak ortaya çıkar, ancak genetik faktörler, göz yaralanmaları, uzun süreli steroid kullanımı ve bazı sistemik hastalıklar (örneğin diyabet) da katarakt gelişimini hızlandırabilir.
Gözün merceği, net bir görüş sağlamak için ışığı odaklamaya yardımcı olur. Ancak katarakt geliştiğinde, bu mercek opak hale gelir ve görme bulanıklaşır. Hastalar, ışık hassasiyeti, renkleri soluk görme, çift görme ve gece görüşünün zayıflaması gibi belirtiler yaşayabilirler. İleri seviyelerde, katarakt tedavi edilmediğinde günlük yaşam aktivitelerini önemli ölçüde zorlaştırabilir.
Erken aşamalarda kataraktın etkileri gözlük veya kontakt lens kullanımıyla hafifletilebilir, ancak ilerleyen durumlarda tek etkili tedavi yöntemi cerrahi müdahaledir. Katarakt ameliyatı, bulanıklaşmış merceğin yapay bir lensle değiştirilmesini içeren güvenli ve yaygın bir prosedürdür.
Katarakt Çeşitleri ve Özellikleri
Katarakt, göz merceğinin farklı bölgelerinde ve farklı nedenlerle ortaya çıkabilen bir hastalıktır. Kataraktın geliştiği konuma, nedenine ve hastanın yaşına bağlı olarak değişen çeşitli türleri bulunmaktadır.
Nükleer Sklerotik Katarakt (Merkezi Katarakt)
En yaygın “yaşa bağlı katarakt” türüdür. Göz merceğinin merkezinde (nükleusunda) gelişir ve zamanla sertleşerek görmeyi etkiler. Öncelikle uzak görmeyi bulanıklaştırır, ancak bazı hastalar yakını daha iyi görebildiklerini fark edebilirler. Buna miyoplaşma etkisi denir. İlerleyen aşamalarda hem uzak hem de yakın görme bozulur ve renk algısı sarımsı bir tona kayar. Erken evrede gözlük veya lens kullanımıyla görme kalitesi artırılabilir. İlerlemiş durumlarda, katarakt ameliyatı gerekli olur.
Kortikal Katarakt
Göz merceğinin dış katmanlarında (korteks) beyazımsı, kama şeklinde opaklıklar oluşur. İlk belirtileri ışık parlamaları, kontrast kaybı ve gece görüşünün bozulmasıdır. Göz bebeklerine düşen ışığın düzensiz kırılması nedeniyle özellikle karanlıkta ve parlak ışık altında görme zorlukları ortaya çıkar. Hafif vakalarda gözlük kullanımı görmeyi iyileştirebilir. Görme kaybı arttığında cerrahi müdahale gereklidir.
Subkapsüler Katarakt (Arka Kapsüler Katarakt)
Göz merceğinin arka tarafındaki kapsülde oluşur ve ışığı doğrudan bloke ederek görmeyi hızla etkileyebilir. Genç yaşta ortaya çıkabilir ve özellikle diyabet hastalarında, uzun süreli steroid kullananlarda ve göz ameliyatı geçirmiş kişilerde daha yaygındır. Yakın görmeyi önemli ölçüde bozar ve parlak ışıklarda, özellikle güneş ışığında veya araba farlarında parlamalara neden olur. Hızlı ilerleyebildiği için genellikle erken ameliyat önerilir. Katarakt ameliyatı sonrası, çoğu hastada görme kalitesi önemli ölçüde düzelir.
Konjenital (Doğuştan) Katarakt
Doğumdan itibaren var olan veya çocukluk döneminde gelişen katarakt türüdür. Genetik faktörler, anne karnında geçirilen enfeksiyonlar (kızamıkçık, toksoplazmoz gibi) veya metabolik hastalıklar nedeniyle ortaya çıkabilir. Bebeklerde ve çocuklarda görme gelişimini olumsuz etkileyerek şaşılık veya göz tembelliğine (ambliyopi) neden olabilir. Erken teşhis büyük önem taşır, çünkü çocukluk döneminde tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına yol açabilir. Kataraktın görmeyi ciddi şekilde etkilediği durumlarda cerrahi müdahale gereklidir.
Travmatik Katarakt
Göz yaralanmaları, delici veya künt travmalar sonrası gelişir. Travmanın şiddetine bağlı olarak hemen ortaya çıkabileceği gibi yıllar sonra da gelişebilir. Bazen göz içi kanama, retina hasarı gibi ek komplikasyonlarla birlikte görülür. Hafif vakalarda gözlük veya kontakt lenslerle görme iyileştirilebilir. Ciddi durumlarda, özellikle görmeyi ciddi şekilde etkiliyorsa cerrahi tedavi uygulanır.
Sekonder (İkincil) Katarakt
Daha önce katarakt ameliyatı geçirmiş kişilerde gelişen bir durumdur. Katarakt ameliyatında bulanıklaşmış doğal mercek çıkarılır ve yapay bir lens yerleştirilir. Ancak zamanla, mercek kapsülünde bulanıklaşma olabilir. Görmede bulanıklık, ışık parlamaları ve kontrast kaybına neden olabilir. Ameliyat gerektirmeden YAG lazer kapsülotomi adı verilen basit ve ağrısız bir lazer tedavisiyle düzeltilir. Tedavi sonrası görme genellikle hızla normale döner.
Kataraktın farklı türleri, gözün merceğinde oluşan bulanıklığın yerine ve nedenine bağlı olarak değişiklik gösterir. Yaşa bağlı nükleer sklerotik katarakt en yaygın türlerden biri olsa da, diyabet, steroid kullanımı veya göz travmaları gibi faktörler farklı türlerde katarakt gelişmesine neden olabilir. Erken teşhis ve uygun tedaviyle kataraktın neden olduğu görme kaybı büyük ölçüde düzeltilebilir.
